#3 Những nỗi sợ độc bản

Những nỗi sợ của bạn như những dấu vân tay, là duy nhất

Bạn có bao giờ nghĩ rằng những nỗi sợ của bản thân, hóa ra lại độc nhất vô nhị như chính vân tay của bạn? Mỗi chúng ta đều mang trong mình những nguyên mẫu nỗi sợ khác nhau, và khi trộn lẫn lại, trở thành dấu ấn độc đáo của riêng mình ta. Hiểu về nỗi sợ của bản thân, là bước đầu tiên để giúp ta đối diện với chúng. 

Trong cuốn sách Do It Scared (Đối diện với nỗi sợ) xuất bản vào năm 2019, Ruth Soukup công bố một nghiên cứu trên 4000 người lớn, trong đó cô và các cộng sự tổng hợp lại bảy nguyên mẫu nỗi sợ hiện hữu trong cuộc sống của chúng ta dưới những hình dạng khác nhau. Cùng tìm hiểu bảy nguyên mẫu này là gì nhé. 

1. The Procrastinator (Nhóm Trì Hoãn) 

Nhóm Trì Hoãn, đôi khi còn xuất hiện dưới cái tên Perfectionist (Nhóm Cầu Toàn). Là một nhà vô địch trong việc để dành mọi thứ đến phút chót mới đưa ra quyết định, tôi vô cùng đồng cảm với nhóm này. Nỗi sợ của việc mắc sai lầm khiến những người trong nhóm này dành rất nhiều thời gian cho việc nghiên cứu, phân tích quá mức đến nỗi rơi vào trạng thái “tê liệt giữa những lựa chọn” thay vì đưa ra hành động. 

Đôi khi, nỗi sợ này cũng xuất hiện dưới cái mác “Sợ sự cam kết” hay “Sợ việc bắt đầu”. Trước khi bắt tay vào viết một email quan trọng, tôi thường thấy mình ngồi thừ ra lướt điện thoại một cách vô định cho đến khi lên được dây cót tinh thần. Những người như tôi sẽ phải mất rất lâu để sẵn sàng cho bất cứ sự cam kết to lớn nào, bằng chứng là tôi phải đợi đến ngày cuối cùng rồi mới đăng ký khóa học Viết của Mở.

Về mặt tích cực, chính nhóm này cũng sẽ là những người hoàn thành khá tốt công việc của họ, đồng thời có con mắt cực kỳ nhạy bén với các chi tiết, khiến cho họ nhìn ra những thứ mà người khác dễ dàng bỏ qua. 

2. The People Pleaser (Nhóm Chiều Lòng)

Khi Ruth miêu tả về nhóm này, tôi tưởng như cô ấy đã quen tôi từ rất lâu. Với nỗi sợ bị đánh giá, sợ khiến người khác không vui, những Người chiều lòng người khác luôn như đang đi trên một lớp băng mỏng. Quá mức lo lắng về việc những người khác nghĩ gì, nhóm này gặp khó khăn với việc vạch ra ranh giới rõ ràng và học cách nói Không. Gần đây tôi mới dần tập được cách định ra ranh giới, dù điều đó đồng nghĩa với việc có những người sẽ tách ra khỏi cuộc đời mình. Nhưng tôi hiểu đó là điều cần thiết để xây dựng cuộc sống tinh thần lành mạnh với những người tôn trọng ranh giới của tôi.

3. The Rule Follower (Nhóm Nguyên Tắc)

Thoạt đầu nghe thì có vẻ hơi khó hiểu, tuân thủ nguyên tắc thì có gì là xấu nhỉ? Trên thực tế, nhóm này có nỗi sợ không lành mạnh với việc tuân thủ quyền lực và rất e dè với việc vượt ra ngoài khuôn khổ. Họ sẵn sàng hy sinh các cơ hội phát triển chỉ để duy trì một khuôn phép đã được định trước mà không cần thắc mắc. Một đứa trẻ lớn lên trong môi trường có sự kiểm soát cao và dùng nỗi sợ làm yếu tố kỷ luật  sẽ dần coi việc tuân thủ là điều cần thiết để tránh bị trừng phạt hoặc bị gạt bỏ, và tiếp tục mang theo tâm lý này ngay cả khi lớn lên.

4. The Outcast (Nhóm Tách Biệt)

Bạn có lẽ đã từng bắt gặp nhóm này, hoặc chính bạn cũng thuộc nhóm này, những “chiến binh cô độc”. Bên ngoài, các Outcast dễ khiến cho người khác lầm tưởng là họ bất cần, xa cách, và họ có thể làm mọi thứ dựa vào mình và chỉ mình thôi. Trên thực tế, họ có xu hướng né tránh sự thân mật do có nỗi sợ với sự bị từ chối. Họ sẽ tách mình ra trước khi người khác có thể từ chối, hay rời bỏ họ. Dù gì, tự nhủ rằng mình chẳng thích bữa tiệc ấy đến thế vẫn hơn là xuất hiện và phát hiện ra chẳng ai muốn bắt chuyện với mình.

5. The Self Doubter (Nhóm Hoài Nghi Bản Thân)

Khi bạn là một người bất an về bản thân (như tôi), dường như có một giọng nói vô hình trong đầu liên tục nhắc bạn về những thiếu sót của chính mình, về việc bạn chưa đủ giỏi, và rằng bạn không bao giờ là đủ. Thật nghịch lý khi ta gắng hết sức để đạt được một mục tiêu nào đó, và khi có ai đó nhắc về việc ấy, ta ngay lập tức phủ nhận nỗ lực đó. Đến giờ tôi vẫn còn gặp khó khăn khi đáp lại một lời khen ngợi. Nhưng tôi vẫn đang học để ôm trọn lấy những điểm không hoàn hảo, để ghi nhận những cố gắng của mình, để những giọng nói hoài nghi không còn choán lấy tâm trí tôi mỗi ngày.

6. The Excuse Maker (Nhóm Sợ Trách Nhiệm)

Một cái tên không mấy thiện cảm, càng khiến cho những người trong nhóm này gặp khó khăn hơn trong việc đối diện với nỗi sợ của mình. Không phải họ lười biếng, những người né tránh việc nhận trách nhiệm vì những lý do đã trở thành cơ chế phòng vệ để họ không phải đối diện với cảm xúc thất vọng từ việc thất bại. Thêm vào đó, những người phải lớn lên, hoặc trải qua những tình huống khó khăn mà họ hoàn toàn không thể làm chủ, sẽ dễ phát triển một hiện tượng tâm lý gọi là “sự bất lực được đào tạo”, khi họ tin rằng họ thật sự không có khả năng điều khiển cuộc sống của mình. Để vượt qua rào cản tâm lý này, họ cần được củng cố niềm tin về năng lực của bản thân, cũng như có được hệ thống hỗ trợ từ những người đáng tin cậy mà ở đó họ có thể chia sẻ về những tiến bộ. Điều này sẽ giúp tạo tạo động lực để họ thực hiện đến cùng thay vì dựa vào các lý do biện minh.

7. The Pessimist (Nhóm Bi Quan)

Có đôi khi, ta sẽ bắt gặp những cá nhân luôn nhìn thấy sự tiêu cực trong tất cả mọi việc, họ dường như không có niềm tin lạc quan vào hiện tại hay tương lai sắp tới, họ được xếp vào nhóm Bi Quan. Những chấn thương và nỗi đau tâm lý trong quá khứ khiến cho họ thu mình lại và từ chối bất kỳ cơ hội nào tới, để tránh không bị tổn thương lần nữa. Trong các kiểu mẫu về nỗi sợ, đây là loại khó để đương đầu nhất, nhưng cũng là loại thường chỉ kéo dài trong một giai đoạn nhất định. 

—-------------------------------------

Nếu bạn thấy mình thuộc về nhiều hơn một trong bảy nhóm trên, điều đó hoàn toàn bình thường. Trong nghiên cứu của Ruth, mỗi nỗi sợ sẽ có những thang đo khác nhau, bạn có thể vừa không quá sợ làm mất lòng người khác nhưng lại rất sợ bị bỏ rơi. Mức độ thang đo ở mỗi nỗi sợ kết hợp với nhau sẽ trở thành “fear fingerprint” độc bản của riêng bạn. Việc gọi tên ra được nỗi sợ của bạn rất quan trọng, vì bảy nguyên mẫu kể trên, đều diễn ra trong vô thức của chúng ta, và khoảnh khắc ta mang chúng ra ngoài ánh sáng, ta nhận ra ta có thể thay đổi và tác động lên chúng. Khi không còn trốn trong bóng tối, nỗi sợ của ta trở nên bớt đáng sợ hơn nhiều. Và bạn cũng có những vũ khí của riêng mình. Những người thuộc nhóm People Pleaser lại có khả năng vượt trội trong trong giao tiếp, và có thế mạnh trong việc xây dựng các mạng lưới kết nối, họ cũng thường được yêu mến bởi đám đông. Nhóm Rule Follower sẽ làm vô cùng tốt các công việc khi được đưa ra các chỉ dẫn rõ ràng. Những người thuộc nhóm Outcast có năng lực làm việc cá nhân tuyệt vời và họ là những cá nhân độc lập, mạnh mẽ. Trong khi đó, nhóm Self-Doubter thường có lòng cảm thông sâu sắc, họ rất dễ đồng cảm và biết sẻ chia với mọi người xung quanh. 

Mình cũng để lại đường link ở đây để mọi người có thể làm bài test và xác định “fear fingerprint” của bản thân. Mình hy vọng chúng ta sẽ cùng ôm trọn nỗi sợ, thay vì để nó điều khiển mình.

Thân ái,

#wotn #wotn7

Bài viết này thuộc thử thách viết 30 ngày của khóa học Writing On The Net